Problemy nerkowe u kota

Nerki jako parzyste narządy miąższowe mają za zadanie usuwanie z organizmu produktów przemiany materii i zatrzymywanie składników korzystnych dla funkcjonowania organizmu. Dodatkowo mają korzystny wpływ na regulację objętości płynów ustrojowych, ciśnienia krwi oraz na równowagę wodno-elektrolitową. Po uszkodzeniu 75% ilości czynnych nefronów dochodzi do wystąpienia objawów niewydolności tego narządu. Objawy zaburzeń pracy nerek nie są łatwe do uchwycenia. Wśród nich na pierwsze miejsce wysuwa się zwiększone pragnienie oraz tym samym wydalanie znacznych ilości moczu, obniżenie apetytu, spadek wagi zwierzęcia, objawy ze strony przewodu pokarmowego w postaci wymiotów i biegunki, osłabienie i powolne wyniszczanie organizmu. Niewydolność nerek to choroba nieuleczalna, spowodowana postępującą utratą czynności nerek w oczyszczaniu organizmu z produktów przemiany materii. Sygnałem nadchodzącej choroby jest podwyższony poziom mocznika i kreatyniny w surowicy, nieprawidłowy obraz w badaniu ultrasonograficznym, ale również podwyższone ciśnienie krwi oraz niewydolność krążenia. W drugiej fazie choroby niewydolnościowej nerek kot zaczyna dużo pić wody (polidypsja) i oddawać duże ilości moczu (poliuria). Jest to znak, że nerki zaczynają tracić funkcję zagęszczania moczu. Trzecie stadium choroby to faza mocznicy. 

Częstą przyczyną konsultacji lekarsko-weterynaryjnych jest niewydolność nerek. Schorzenia obejmujące ten narząd dzieli się na ostre i przewlekłe. Ostra niewydolność nerek jest wynikiem nagłego zahamowania czynności nerek w wyniku niedokrwienia lub uszkodzenia wywołanego przez substancje toksyczne. Przyczynami mogą być np. wstrząs wywołany nagłym spadkiem ciśnienia w wyniku wypadków komunikacyjnych, ale również np. spożyciem glikolu etylenowego. Obniżenie przepływu nerkowego z powodu znieczulenia i zabiegów chirurgicznych rozszerzających naczynia krwionośne oraz przyjmowanie w nadmiarze leków z grupy niesteroidowych przeciwzapalnych czy antybiotyków o działaniu nefrotoksycznym np. gentamycynę, amfoterycynę i innych antybiotyków aminoglizkozydowych może doprowadzić do ostrej niewydolności nerek. Drugim rodzajem niewydolności nerek jest ich przewlekła postać. Jest to stan związany z postępującą i nieodwracalną utratą czynności tego narządu. Pierwsze zauważalne objawy pojawiają się przy dysfunkcji 25% tkanki nerkowej. Tkanka nerkowa podlega stałemu niszczeniu i traci swoje fizjologiczne właściwości. Czynne nefrony ulegają hipertrofii i hiperplazji, to reakcja kompensacyjna na te, które uległy nieodwracalnemu uszkodzeniu. Jednakże reakcja ta jest niewystarczająca i dochodzi do obniżenia filtracji kłębuszkowej. Pojawia się azotemia, proteinuria a towarzyszy tym objawom spadek zdolności zagęszczania moczu, anoreksja, wychudzenie i odwodnienie. Do przyczyn PNN możemy zaliczyć czynnik dziedziczny, wrodzony lub nabyty. W diagnostyce czynników wrodzonych pomocne stają się informacje uzyskane podczas wywiadu z właścicielem, wieku, kiedy pojawiają się objawy, predyspozycje rasowe oraz zmiany w badaniu obrazowym. Uszkodzenie kłębuszków nerkowych, tkanki śródmiąższowej oraz naczyń krwionośnych nerek powstają przy nabytej formie PNN. Uszkodzenia te prowadzą do utraty czynności nerek, a wywołane mogą być uogólnionym zapaleniem śródmiąższowym, kamicą nerkową, nowotworem czy stanami przewlekłymi np. przewlekłym zapaleniem odmiedniczkowym nerek. Przewlekły charakter zmian nerek prowadzi do szeregu zaburzeń w przewodzie pokarmowym, układzie moczowym, narządzie wzroku, układzie sercowo-naczyniowym, układzie endokrynologicznym czy w układzie nerwowym.

Celem leczenia przewlekłej niewydolności nerek jest opóźnienie zmian degeneracyjnych w obrębie nerek poprzez wpływ na zaburzenia wywołujące te zmiany. Do procedur tych zaliczyć można antybiotykoterapię w przypadku odmiedniczkowego zapalenia, kontrola nad hiperkalcemią powodującej nefropatię, usunięcie zmian nowotworowych, kamieni nerkowych, kontrola przepływów w nerkach z/w na objawy niedokrwienne. Istotne jest również korygowanie nawodnienia organizmu, kontrola poziomu elektrolitów i równowagi kwasowo-zasadowej, wydzielania wewnętrznego, przeciwdziałanie wymiotom i nudnościom oraz dbanie o stan odżywienia organizmu. W przypadku długoterminowego postępowania u kotów z rozpoznaną przewlekłą niewydolnością nerek jest zwalczanie nadciśnienia poprzez codzienne podawanie leków przeciw nadciśnieniowych i zapewnienie pokarmu o niskiej zawartości sodu, a także uzupełnianie potasu. Niezwykle istotna w przypadku kotów jest potrzeba minimalizowania stresu poprzez utrzymywanie stałej temperatury otoczenia, unikanie zmian miejsca zamieszkania, niepotrzebnych podróży czy wprowadzania nowego zwierzęcia do domu.

Podstawę terapii w przebiegu chronicznej niewydolności nerek obok leczenia farmakologicznego jest odpowiednie żywienie. Poprzez zastosowanie celowanej diety leczniczej można wpłynąć na spowolnienie procesów niszczących funkcje nerek, minimalizować niekorzystne objawy kliniczne wywołane podniesionym poziomem mocznika i kreatyniny, kontrolować równowagę elektrolitową oraz zaburzenia metaboliczne. Zasadne jest dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu. Dlatego można dodawać do karm suchych wodę lub zachęcać koty do picia wody poprzez zainteresowanie ich np. fontannami. Diety nerkowe cechują się zwiększoną smakowitością, aby zapewnić odpowiednią ilość pobieranych kalorii i składników odżywczych, a jednocześnie pozwalają zmniejszyć ilość dziennej porcji/dawki pokarmowej co przeciwdziała przeładowaniu żołądka oraz wymiotom. Ograniczenie ilości białka w diecie korzystnie wpływa na stan zdrowia kota z objawami niewydolności, jednak nie może ono być zbyt drastyczne, gdyż może w końcu wywołać jego niedobór wraz z konsekwencjami. Wśród nich znajdują się objawy utraty masy mięśniowej, osłabienie systemu odpornościowego, ograniczenie syntezy hemoglobiny i białek. Dla kontroli hiperfosfatemii oraz wtórnej nadczynności przytarczyc wskazane jest stosowanie pokarmu o zmniejszonej zawartości fosforu.

Ograniczenie zawartości fosforu w diecie hamuje rozwój niewydolności nerek u kotów. Źródłem białka o niskiej zawartości fosforu jest np. mięso drobiowe czy jaja kurze. W wyniku redukcji ilości białka powinno dojść do opóźnienia rozwoju choroby. W przypadku kiedy zredukowana ilość białka przynosi efekty a dzieje się tak po kilku tygodniach stosowania diety typu renal dochodzi do spadku azotu mocznikowego / BUN / nawet o połowę. Z tego powodu warto kontrolować parametry nerkowe, aby odpowiednio dopasowywać leczenie farmakologiczne, ale także postępowanie dietetyczne. Najczęstszym zaburzeniem równowagi elektrolitowej u kotów z niewydolnością nerek jest hipokaliemia, czyli obniżony poziom potasu w surowicy. Nasilone wydalanie potasu z moczem może stanowić pierwotne zaburzenie u kotów z PNN i jeśli dochodzi do ograniczenia spożycia pokarmu, doprowadza do jego nadmiernego ubytku. Dlatego u większości kotów ze zdiagnozowaną niewydolnością nerek poziom potasu w pokarmie powinien być podwyższony, ale istotne jest regularne kontrolowanie poziomu tego pierwiastka we krwi. U kotów z PNN bezwzględnie zalecane jest ograniczenie zawartości sodu w pokarmie. Gromadzący się w nadmiarze sód spowodowany zaburzonym wydalaniem przez niewydolne nefrony jest przyczyną nadciśnienia. U kocich pacjentów z objawami wzrostu mocznika i kreatyniny czy objawów mocznicowych a otrzymujących pokarm o normalnym lub podwyższonym poziomie sodu dochodzi do wzrostu objętości płynów pozakomórkowych, nadciśnienia i występowania obrzęków. Istotną rolę wykazują również kwasy tłuszczowe Omega-3 EPA i DHA oraz Omega-6. Ograniczają nadciśnienie w kłębuszkach nerkowych i minimalizują zapalenie, jednocześnie spowalniając procesy rozwoju niewydolności. Koty borykające się z PNN ze względu na osłabiony apetyt oraz zwiększone straty z wydalanym moczem narażone są na ryzyko niedoboru witamin z grupy B. Niedobór witamin z grupy rozpuszczalnych w wodzie wpływa na osłabienie czy wręcz brak apetytu. Są również czynnikiem wywołującym biegunką. W składzie diety nerkowej pożyteczny jest dodatek prebiotyków w postaci FOS, MOS oraz kompleks fitogeniczny. FOS wpływają na wzrost pożyteczniej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, dzięki czemu hamują rozwój patogennej mikroflory. Bakterie do procesów namnażania korzystają z azotu pochodzącego również z białek pokarmu, co skutkuje obniżeniem jego wchłaniania. MOS z kolei zapobiega osiedlaniu się patogenów na błonie śluzowej jelit. Kompleks fitogeniczny oparty na pokrzywie wspomaga oczyszczanie nerek i wydalanie zbędnych substancji przez drogi moczowe. Obecne w pokarmie przeciwutleniacze w postaci witaminy C, E, selenu oraz tauryny wspomagają ograniczać postępujący proces niewydolności nerek. Działanie te oparte jest na wiązaniu wolnych rodników uszkadzających komórki.

Odpowiednio wczesne wykrycie niewydolności nerek może ograniczyć skutki wywołane ich zaburzoną pracą i umożliwić dłuższe życie kota. Warunkiem jest odpowiednie leczenie i wprowadzenie postępowania dietetycznego polegającego na odpowiednim dobraniu składników mineralnych, ograniczeniu ilości białka, fosforu oraz soli. Zawartość białka w karmach dla kotów z objawami niewydolności nerek powinna być obniżona po to, aby chronić postępującą wraz z wiekiem ich dysfunkcją, ale jednocześnie zapewnić prawidłowe funkcjonowanie mięśni, hormonów, enzymów, systemu odpornościowego, wszelkich procesów syntezy białek wewnątrzustrojowych i procesów odbudowy zniszczonych tkanek.

Modyfikacja diety jest niezbędnym elementem terapii i decyduje o przedłużeniu oraz utrzymaniu jakości życia kotów z przewlekłą niewydolnością nerek. Należy być świadomym, iż schorzenie to ma charakter postępujący i zalecane jest stałe monitorowanie zdrowia pacjenta, a mianowicie ocena stanu fizycznego, stopień nawodnienia, masa ciała, badanie podstawowych parametrów laboratoryjnych (mocznik, kreatynina, fosfor, potas, białko całkowite).

Żródło :

1. „Żywienie i dietetyka psów i kotów” Debora Guidi, wyd. Edra Urban&Partner
2. „Geriatria i gerontologia psów i kotów” Johnny D.Hoskins wyd. Galaktyka
3. „Podstawy żywienia psów i kotów” M. Ceregrzyn, R. Lechowski, B. Barszczewska, wyd. Elsevier Urban&Partner,
4. „Kompendium Lekarza Weterynarii i Hodowcy” pod red. Michała Ceregrzyna